T O R T U L   K A Y A Ç L A R

Püskürük (magmatik) kayaçlar ile diğer kayaçların sıcaklık değişimi, hava (rüzgâr) ve su (yağmur) gibi çevresel faktörler sayesinde aşınması, sürüklenmesi ve çökelmesiyle oluşan kayaçlara tortul kayaçlar denir. Tortul kayaçlar yeryüzünde en çok görülen kayaçlardır. Yer yüzeyinin yaklaşık olarak % 75'i tortul kayaçlardan oluşur. Yerkabuğunun ise % 8 kadarını oluştururlar.
Yeryüzündeki püskürük (magmatik) kayaçlar ilk oluşumundan bu yana sıcaklık değişimi, yağış ve rüzgâr gibi etkilerle küçük parçalara bölünürler. Bu küçük parçalara tortu denir. Tortular akarsular ve rüzgâr sayesinde göl, deniz ve okyanus tabanı gibi çukur yerlere taşınırlar ve burada birikirler (üst üste birikerek katılaşır). Bu olaya tortulaşma denir. Dibe çöken maddeler üst üste tabakalar oluştururlar. Tabakaların oluşumu sürdükçe alt tabaka üzerindeki ağırlık ve baskı (basınç) gittikçe artar ve alt tabaka üzerinde büyük bir baskı oluşur. Bu nedenle oluşan tabakalar üst üste dizilerek sertleşir ve tabakalı bir yapı olan tortul kayaçları oluştururlar.
• Tortul kayaç oluşumu çok uzun yıllarda gerçekleşir.
• Tortul kayaçları oluşturan tabakalar farklı zamanlarda oluşmuştur.
• Tortul kayaçlar, diğer kayaçların parçalanıp dağılmasıyla oluştuğu için belirli bir kristal şekilleri yoktur ve tabakalıdır.
• Tortul kayaçların içinde bol miktarda mineral ve fosil bulunur.
• Kireç taşı, çakıl taşı, kum, kil ve kömür maden tortul kayaç çeşitleridir.
• Tortul kayaçlar oluşum şekillerine göre; mekanik kayaçlar, kimyasal kayaçlar ve organik kayaçlar olarak üç çeşittir.

1- Mekanik (Fiziksel) Kayaçlar (Kütleler) :
Mekanik kayaçlar, su ve rüzgâr gibi dış etkenlerin kayaçları parçalayıp sürükleyerek biriktirmesi sonucu oluşur.
Çakıl, kum, kil mekanik kayaç çeşitleridir.

2- Kimyasal Kayaçlar (Kütleler) :
Kimyasal kayaçlar, akarsular ve yeraltı sularının kayaçlar arasından geçerken kayaçlardaki kimyasal maddeleri çözüp buharlaştırması ve kalan maddelerin çökelmesi sonucu oluşurlar.
Kaya tuzu, sarkıt, dikit, tüf, jips, traverten kimyasal kayaç çeşitleridir.

3- Organik Kayaçlar (Kütleler) :
Organik kayaçlar, alg (su yosunu), sünger, mercan, midye veya diğer canlıların atıklarının birikip çökelmesi sonucu oluşurlar.
Kalker (tebeşir kalkeri), tebeşir, kireç taşı, kömür ve petrol organik kayaç çeşitleridir.